HOOFDSTUK 4: CACTUSSEN ALS VOEDING

4.1 MENSELIJKE CONSUMPTIE

4.1.1 Bruikbare cactussen 

Bij het gebruik van cactussen voor menselijke consumptie worden vaak vertegenwoordigers van de Opuntia-familie vermeld. Er is geen enkele cactussoort die voor de mens giftig is. Vaak worden ze niet geconsumeerd vanwege de onaangename smaak.

In landen als Mexico, Peru,… worden cactussen vaak geconsumeerd. Er is dan ook een grote oogst nodig om de consument te bevoorraden. Cactussen worden daarom op plantages geteeld. Dit zorgt er tevens voor dat de soort niet met uitsterven wordt bedreigd. 

4.1.2 Bruikbare cactusdelen

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen cactussen die bestaan uit één deel en deze die uit meerdere delen bestaan.

-                           De meeste cactussen, bol- en zuilcactussen, bestaan uit één deel. Bij deze vormen kan het lichaam volledig kunnen worden gebruikt.

-                           Opuntia’s bestaan uit meerdere schijven en hebben heel opvallende vruchten. Beide zullen worden gebruikt en komen aan bod in het hoofdstuk. Cactussen met gelijkaardige structuur zijn voor telers winstgevender omdat er meerdere oogstmogelijkheden zijn.

-                           Doornen van cactussen worden gebruikt tijdens visvangst. Ze zijn uiteraard niet eetbaar en ze worden meestal van de vrucht of de plant ontdaan voor de consumptie. 

4.1.3 Fruit

Fruit van cactussen wordt vooral gehaald uit de zaaddozen van de plant. Deze zijn fel gekleurd en worden ook door dieren graag geconsumeerd. In België kan men de vruchten van cactussen uitsluitend in het gepaste seizoen kopen. De vruchten worden meestal rauw gegeten. Opmerkelijk voor de vruchten is dat ze een zeer hoog suikergehalte hebben dat tot 80% kan bedragen. Deze vruchten bevatten fructose en is daarom ook beter voor mensen die aan diabetes lijden. Ze hebben ook een hoog gehalte aan vit C. Het zijn vooral de vruchten van Opuntia’s die hier worden gebruikt. De meest geteelde soort is Opuntia ficus indica of de Opuntia met Indiaanse vijgen.

Er zijn verschillende namen opgedoken voor de zaaddozen. De meest toegankelijke naam is de cactus peer, maar ook namen als “prickly pear”, “pear apples”,… worden in het jargon gebruikt. De reden waarom de cactusperen zo een groot succes hebben, is deels te danken aan de invoering van de planten in andere landen met reden dat ze zich zeer snel aanpassen, maar ook de opbrengst die men ervan krijgt is hoog. Wanneer men twee maal kan oogsten kan de opbrengst 22 ton bedragen per hectare. Deze waarde is afhankelijk van het productieland.

De cactusvruchtenteelt is zeer opmerkelijk. Er wordt reeds vanaf de bloei een selectie gedaan. Telers gaan een deel van de bloemen afslaan, om zo de grootste en beste vruchten te bekomen. Bij de oogst worden de vruchten ontdaan van de doornen.

-                           Een voorbeeld van een veelgeteelde soort is de Opuntia ficus indica. Deze werd vermoedelijk door C. Columbus meegebracht naar Spanje waar ze werden gezaaid. Later immigreerde men de cactussen naar Israël, Zuid-Afrika,… waar ze worden geteeld op grote velden voor de winning van de zaaddozen.

-                           De vruchten kunnen gestoomd worden waarna men miel de tuna bekomt, dit is honing van de cactus peer.

-                           De zaden van de Opuntia robusta liggen ook aan de basis voor de productie van alcoholische dranken als wijn (brandy).

-                           Pitayas zijn vruchten van grote zuilcactussen die geoogst werden door pitayeros. Vruchten van Mammillaria’s, en Mytrillocactussen zijn ook in omloop en erg in trek bij de consument.

4.1.4 Groenten

De loten van cactussen kunnen beschouwd worden als groente omdat deze geen houtige stengeldelen hebben. Ook hier is het aandeel van de Opuntia zeer groot. Het zijn de Nopales of “pads”. Ze worden verkregen door de loten te ontdoen van doornen. Men gebruikt de jongste loten die dun en donkergroen zijn. Na de oogst leggen ze de schijven in torens op elkaar en na enkele dagen kan men ze verkopen. Men kan de Nopales op de lokale markt vinden waar ze in manden liggen. De verkoper zal ze desgewenst voor u ontdoen van de doornen. Men kan deze loten bakken, stomen, marineren, bereiden met eieren (omelet),… Er zijn ook nieuwe soorten op de markt die geen doornen bevatten en dus minder arbeid vergen en last opleveren.

4.1.5 Snoep 

Snoep van cactussen haalt men uit de sterk waterhoudende stam van cactussen. Het is vooral de Echinocactus en de Ferocactus die hier worden gebruikt omdat deze het meeste water bevatten en dorstlessende snoepjes vormen. De snoepen werden reeds bij de Indianen gebruikt.

Bij de bereiding gaat men de cactussen eerst ontdoen van de doornen door de ribben overlangs af te snijden. Vervolgens gaat men de hem onderaan afsnijden. Vervolgens wordt hij in repen gesneden en in stukjes verdeeld. Deze stappen gebeuren altijd ter plaatse omdat de stukjes gemakkelijker te vervoeren zijn dan gehele cactussen. Vervolgens worden ze gekookt. Na enkele dagen zijn ze uitgelekt en klaar om op te eten. Het snoep is zeer zoet omdat het plantensap van nature al zeer zoet is. Ze worden aanvankelijk acitron of dulce de Visnaga genoemd als ze van Echinocactussen afkomstig zijn. Zijn ze van Ferocactussen spreekt men van Candy cactus. 

4.1.6 Drank 

Er bestaan verschillende dranken afkomstig van cactussen. Vooral in Europese gebieden zijn de cactusjenevers zeer populair. Dit zijn echter dranken gericht op geldwinning. Toch kennen deze cactusverwerkingsprocessen geen traditie in het land van herkomst.

De volgende twee dranken danken wel hun herkomst aan de Indiaanse stammen. 

-                           De colonca is afkomstig van melcocha, deze is afkomstig van geperste vruchten waarvan het sap wordt verstroopt. Deze stroop wordt gekookt en gegist en levert de coloncha.

-                           De nochote bekomt men door diezelfde stroop te gisten, pulque en water toe te voegen.

4.2 VEEVOER 

4.2.1 Bruikbare cactussen 

De cactussen die men hier gebruikt, hebben een zeer hoog vochtgehalte (90%), als aanpassing voor het overbruggen van droge perioden. Deze worden door woestijndieren gegeerd en dient als aanvullend voer. Door de aanwezigheid van doornen op cactussen zullen cactussen toch in mindere mate aan dierenwraat ten prooi vallen. Toch blijkt dat veel dieren er geen last ondervinden bij het eten van cactussen met doornen. Vaak consumeren ze de zaaddozen van Opuntia’s omdat deze zoals eerder vermeld een hoog gehalte aan suiker en vitamine bevatten. Hier is gehalte aan water wel weer lager, ze bevatten minder doornen en zijn ook aangenaam om op te eten.

4.2.2 Natuurlijk veevoer

Natuurlijk veevoer is het voer dat de dieren vinden wanneer ze vrij in de natuur leven. Het vee, vogels, schildpadden,.. moeten uiteraard de vruchten, schijven,… zelf oogsten. Wanneer de dieren dorst hebben maken ze dus graag gebruik van de cactussen ondanks de venijnige doornen. 

4.2.3 Fabricage veevoer 

Fabricage veevoer wordt door de mens geoogst, samengesteld en geproduceerd en is afkomstig van cactussen. De cactussen bevatten niet alleen veel water en suiker, ze bevatten ook nog andere essentiële stoffen die de dieren aan de hand hiervan kunnen opnemen. De planten- en vruchtendelen worden vermalen en aan de dieren gevoerd (zoals kuilmaïs).

Terug naar boven