HOOFDSTUK 5: CACTUSSEN EN DIEREN

5.1 BESCHERMING TEGEN DIEREN

5.1.1 Waarom bescherming? 

Cactussen hebben zoals eerder vermeld een aanpassing gedaan om zich tegen de droogte te beschermen door in vochtige perioden water op te nemen en op te slaan. Ze leven in de woestijnen waar er op de middag een hoge temperatuur heerst en waarbij planten en dieren snel kunnen uitdrogen bij afwezigheid van water. Dieren kunnen echter geen water opslaan om droge perioden te overbruggen. Zij moeten hun vocht dagelijks opmenen in een bepaalde hoeveelheid. Bovendien geldt dat hoe groter het dier is, hoe meer vocht het dier nodig heeft.

Vandaar dat dieren die in de woestijn leven zijn meestal kleiner zijn en toch bepaalde aanpassingen vertonen om zich tegen de warmte te beschermen. Desondanks moeten ze water halen uit planten, andere dieren of poelen. Herbivoren gaan vocht halen uit planten, zoals cactussen, die veel water bevatten. Bijgevolg kunnen cactussen door dierenwraat veel water verliezen. Daarbij komt ook dat er een wonde achterblijft die soms fataal kan zijn voor de plant. Hier verliest de plant veel van zijn sappen omdat ze zijn blootgesteld aan de zon en de droge woestijnwind. Cactussen moeten zich beschermen zich tegen dieren om hun voortbestaan te garanderen. Soms is het voorkomen van doornen op de plant niet genoeg om zich te beschermen. 

5.1.2 Uitwendige bescherming

Cactussen gebruiken hun doornen om zich te beschermen. Maar sommige dieren kunnen tegen een stootje of hebben zich aangepast om de doornen te omzeilen. Vogels bvb. hebben sterke snavels waarmee ze de doornen kunnen afbreken. Hij zal enkel een kleine opening maken om aan water te geraken. Bij sommige cactussen is de plaats van de doornen of de schikking zodanig dat zelfs vogels met omgevormde sterke snavel niet tot bij de cactusdelen kan komen (zie 3.5.5). Sommigen kunnen zich in de grond trekken en zich in perioden van droogte beschermen tegen hitte en diervraat (zie 3.1.3). 

5.1.3 Inwendige bescherming 

Sommige cactussen kunnen geen gebruik maken van uitwendige beschermingstechnieken. Er zijn geen of weinig doornen aanwezig. Andere cactussoorten hebben veel doornen maar deze zijn omgevormd tot haren. In geen van beide gevallen is de cactus beschermd tegen diervraat.

Sommige cactussen bevatten chemische stoffen die ofwel giftig zijn of een raar gevoel opwekken bij dieren die van de plant eten. Dieren aanzien dit als een slechte ervaring en vermijden het eten van deze cactus en zullen in de toekomst eerder andere planten verkiezen. De cactus gebruikt hier chemische wapens omdat hij geen dierwerend schild heeft. Dit is een vorm van inwendige bescherming. Chemische stoffen worden besproken in hoofdstuk 2. 

5.2 INTERACTIES TUSSEN CACTUS EN DIER

5.2.1 Broedplaats

Vele vogels gebruiken cactussen als broedplaats. Vooral de Carnegia gigantea is gegeerd omdat het de grootste cactus is. De vogels kunnen hun broedsel hoog van de grond leggen. Dit behoedt de nesten voor nestrovers. Een deel van de cactus wordt uitgehold. Vervolgens wordt het broedsel hierin gelegd. Het zijn meestal de sterkere grote vogels die de cactus uithollen. De snavel van de cactuswinterkoning, de gilaspecht en het dwerguiltje is aangepast om door de stam van cactussen te boren. Ook de doornen op de cactus vormen geen hindernis voor deze vogels. Zij zijn de enigen die er in slagen de cactus te doorboren. Andere vogels hebben weinig houvast op de cactus en hebben geen aangepaste snavel. Toch zijn er andere vogels die men broedend kan terugvinden in deze cactussen. Ze gebruiken immers de achtergelaten of oude holen om te broeden. Het harde werk is reeds gebeurd. De maïsparkiet, vinkensoorten,… zijn voorbeelden van vogels die broeden in cactussen maar zich niet morfologisch hebben aangepast. 

5.2.2 Bemesting 

Als vogels broeden kan men rond het broedblok uitwerpselen vinden. Deze zijn afkomstig van de jongen en zijn door de ouderdieren uit het nest verwijderd. Wanneer men de hoeveelheid broedvogels wil natrekken in cactusrijke gebieden, gaat men objectief te werk. Men zoekt naar cactussen die omgeven zijn met een laagje uitwerpselen. Hieruit kan je besluiten dat deze cactus dit of het voorbije jaar werd bewoond. 

De voedingsstoffen uit deze laag uitwerpselen worden door de cactussen opgenomen via de wortels. Dit is echter een traag proces daar de plant uitsluitend tijdens regenperiodes voedingsstoffen kan opnemen. Het mest lost op met water en komt zo in de plant. 

5.2.3 Bestuiving

De vleermuizen staan in voor de bestuiving van de bloemen van cactussen. De bloemen verschijnen echter uitsluitend na regenval en zijn slechts kortstondig open waarna ze verwelken. Bovendien bloemen cactussen meestal ’s nachts omdat vleermuizen dan fourageren. Voor vleermuizen is het stuifmeel in de bloemen die tijdens de nacht openstaan het perfecte voedsel. Het stuifmeel is bijzonder voedzaam en lekker. Het stuifmeel wordt door de vleermuizen meegedragen en komt zo op andere bloemen terecht met kruisbestuiving en bevruchting als gevolg. 

5.2.4 Zaadverspreiding

Na bestuiving van de bloemen, kan de cactus vruchten vormen. Deze vruchten vormen voor vele diersoorten (vogels, vee, schildpadden) een bijkomende en lekkere voedselbron. De zaden die in de vruchten zitten worden niet verteerd. Deze verlaten het lichaam samen met de uitwerpselen en zullen vervolgens op die plaats ontkiemen. Hierdoor worden de cactuszaden succesvol verspreid.

Terug naar boven